Ortopedide Kök Hücre (MSC) Uygulamaları: Kimler için, Nasıl, Ne Beklemeli?

Ameliyatsız seçenek arayan pek çok hasta için kök hücre (mezenkimal kök hücre—MSC) uygulamaları merak uyandırıyor. Bu yazı; erken evre kıkırdak hasarı, seçilmiş tendon/menisküs sorunları ve avasküler nekrozun bazı dönemlerinde gündeme gelebilen MSC yaklaşımlarını, abartısız ve kanıta dayalı şekilde özetler. Kişisel planınız, muayene ve görüntüleme sonuçlarınıza göre hekim tarafından belirlenir.

Kök hücre (MSC) nedir?

MSC’ler; yağ dokusu veya kemik iliği gibi kaynaklardan elde edilen, hasarlı dokuların onarımını destekleme potansiyeli olan hücre gruplarıdır. Ortopedide pratik yaklaşım çoğunlukla hastanın kendi dokusundan elde edilen ve yoğunlaştırılan (konsantre) hücre süspansiyonlarının hedef bölgeye uygulanması şeklindedir.

Hangi durumlarda gündeme gelebilir?

Seçilmiş olgularda; erken–orta evre kıkırdak hasarları (diz, kalça, omuz), bazı menisküs yırtıkları, tendon problemleri ve avasküler nekrozun erken evreleri için hekim tarafından değerlendirilebilir. İleri evre kıkırdak kaybında (tam kat yaygın kayıp) ise genellikle uygun değildir.

Uygulama nasıl yapılır?

Kaynak toplama: Steril koşullarda yağ dokusu (karın çevresi) veya iliak kanattan kemik iliği alınır; santrifüj/filtrasyonla kök hücrece zengin konsantre hazırlanır. Bazı durumlarda laboratuvar koşullarında çoğaltma ve taşıyıcı matriks ile cerrahi yerleştirme teknikleri kullanılabilir.

Uygulama: Hazırlanan materyal, ultrason/fluoro eşliğinde eklem içine veya hedef dokunun yakınına enjekte edilir. Protokol; eşlik eden fizyoterapi, yük yönetimi ve yaşam tarzı düzenlemeleriyle kişiselleştirilir.

Kimler için uygun değildir?

Aktif kanser öyküsü, kanama–pıhtılaşma bozuklukları, aktif enfeksiyon, ileri evre kireçlenme gibi durumlarda genellikle önerilmez. Uygunluk değerlendirmesi, ayrıntılı muayene ve görüntüleme ile yapılır.

Gerçekçi beklenti: Kanıtlar ne diyor?

MSC uygulamaları üzerine araştırmalar sürmektedir. Büyük dernekler, osteoartritte rutin kullanım için kanıtın sınırlı olduğunu vurgular; bazı kılavuzlar diz/kalça OA’da kök hücre enjeksiyonlarını önermemektedir. Klinik faydaya dair olumlu sinyaller bildiren küçük çalışmalar olsa da, sonuçların büyüklüğü ve kalıcılığı net değildir. Bu nedenle karar, hasta seçimi ve beklenti yönetimi ile birlikte verilmelidir.

Güvenlik

İşlem bölgesinde ağrı/şişlik, nadiren enfeksiyon görülebilir. Literatürde, eklem içinde istenmeyen kemiksi doku oluşumu gibi seyrek yan etkiler de raporlanmıştır. Her tıbbi girişimde olduğu gibi, risk–fayda değerlendirmesi kişiye özel yapılır.

Kapsamlı yaklaşım niçin önemli?

MSC tek başına “mucize çözüm” değildir. Fizyoterapi, kas–denge eğitimi, kilo/aktivite yönetimi ve gerekirse ek enjeksiyon/protez dışı tedavilerin doğru kombinasyonu; günlük yaşam konforunu iyileştirmede belirleyicidir.